متن مستند:
آستان مقدس کاظمین سرزمينی است که فرشتگان در کنار آن پر می زنند, و علما و صالحان تمنای زندگی در کنار آن را دارند. آستانی که تاج پادشاهان و سلطانها به احترامش سر به زمین مینهند, و خاکی شدن با خاک آن شرفی بزرگ است. درب حاجات و خواسته هاست. خانه دلهاست و به حق، کاظمین قلب و تاج بغداد است...
این شهر زائران مشتاقی که از مناطق دور می آیند را استقبال می کند با گنبدهایش، که با نور خورشید و مناره هایش، که با بالائی آسمان در رقابت هستند. مانند آن است که می گوید: بیائید، اینجاست که به اذن خدا حاجتها استجابت می شود. هیچ بیچاره ای را استقبال نمیکنم تا کمکش ننمایم و هیچ غمگینی را به خانواده اش نمی فرستم تا خوشحالش نکنم.
این بهشت موسی وجواد است...
قبرستان قریش که در غرب بغداد قرار داشت، پس از دفن امامان شهید، امام موسی کاظم علیه السلام و نوه ایشان امام جواد علیه السلام به شرفی خاص و مرتبه ای منحصر به فرد نزد عاشقان و محبان اهل بیت علیهم السلام قرار گرفت و مورد ساخت وساز واقع شد.
کارهای عمرانی با پیشرفت و رفاه ادامه می یافت حتی با وجود نکبتهای تاریخ...
تا اینکه شهرهای بزرگ حرم مطهر را در آغوش گرفتند و مردم، حرم را مانند کعبه ای در دلهایشان احاطه کردند. بعدها این شهر به کاظمین برای وجود نازنین امام موسی کاظم علیه السلام معروف و به زیارتگاه تبدیل گردید.
ساخت مرقد شریف امامین مراحل زیادی را طی کرد, و پس از دفن امامین, نسل بعد از نسل در ساز این مکان همت کردند. هر کسی که درمورد حرم کاظمین می نوشت از بنایی جدید خبر می داد...
کاظمین دارای بنائیست بزرگ که در آن فن معماری اسلامی تجلی میشود. از نظر خلاقیت و دقت نظر نشان می دهد که، دیوارها برق میزند و سقفهایش پر از آینه هائی است که با مهارت هر چه تمام تر با انواع نقوش وطرحهای متعدد ساخته شده و خود، معبر هنری است، که در دنیای فن معماری بسیار نادر و کم نظیر میباشد. این نتیجه ی کار صدها هنرمند و معمار در دوران تاریخی مختلف است که برای عشق، عقیده و اخلاص به امامان خود همچنین با سرمایه هزاران ثروتمند و فقیر از شاهان و سلطانها گرفته تا رعیت محب اهل بیت علیهم السلام کار کردند. پس این بنا نتیجه ی افکار و عقاید میباشد.
این جریانات تا دوران حکومت بعث عراق ادامه داشت. اما درآن دوران بازسازی و رسیدگی به امور اعتاب مقدسه به انزوا رفت.
بعد از نابود شدن این رژیم و افزایش تردد زائرین عتبات، بازسازی ها، نوسازی ها و رفع نیازهای اولیه زائران مجددا آغاز گردید...
ستاد بازسازی عتبات عالیات با پشتوانه و ساماندهی نذور مردم و همکاری تولیت ها، همچنین حمایت بی دریغ علما حدود 150 پروزه را در اعتاب مقدسه عراق به بهره برداری رساند و اکنون، پروژه های توسعه ای را در دست اجرا دارد.
در کاظمین پروژه های زیادی ازجمله بازسازی گنبدها و گلدسته های حرم مطهر امامین جوادین علیهما السلام، تعویض سنگ کف و ازاره رواق ها و صحن ها، احیای مسجد تاریخی صفویه، ساخت و نصب درب های حرم مطهر، بازسازی ایوان تاریخی باب المراد، مرمت و احیای کاشی های تاریخی هفت رنگ و معقلی، مرمت و شست وشوی فرش های حرم و ده ها پروژه دیگر اجرا شد...
یکی از همین پروژه ها، ایوان تاریخی باب القریش است. میراث ارزشمندی از هنر و معماری ایرانی - اسلامی، در قسمت غربی صحن حرم مطهر امامین جوادین علیهما السلام.
متخصصان و کارشناسان ستاد بازسازی عتبات عالیات در بررسی‌های اولیه برای آغاز عملیات مرمت و بهسازی، متوجه شدند که نمای این ایوان تاریخی در ادوار گذشته آئینه‌کاری مقرنس و پیش از آن کاشی بوده است.
در طراحی جدید مقرنس‌های آئینه‌کاری گذشته، جای خود را به طرح‌های جذاب مقرنس‌های مسی با پوشش طلا داد.
در ایوان جدید، بیش از 3 هزار و500 قطعه مسی به‌کار رفته که جلوه‌ای از چندین هنر ایرانی اسلامی شامل معماری، گچ‌بری، گره چینی، مقرنس، مینا کاری، خطاطی، قلمزنی و طلاکاری است.
حدود 30 استادکار برجسته در کار بهسازی و ساخت این ایوان باشکوه مشارکت داشته‌اند.
ارتفاع این ایوان تاریخی در حدود 9متر و دهنه ورودی آن حدود 4 متر و 80 سانتی متر است.
آثار منقش بر کاشی های این ایوان نشان از قدمت آنها که به حدود سال 1332هجری قمری یعنی دوره قاجار دارد. در برخی از کاشی‌ها، نام ناصرالدین شاه به وضوح قابل مشاهده است که بیانگر قدمت تاریخی این سازه و نقش استادکاران و هنرمندان ایرانی در ساخت آن است.
آسیب‌هایی که به نمای ایوان باب القریش وارد شده بود همچنین لزوم هماهنگی بین دو ایوان باب المراد و باب القریش، علت شروع این پروژه توسط هنرمندان و صنعتگران متخصص ستاد بازسازی عتبات عالیات جهت بازسازی، مرمت و طلاکاری این ایوان تاریخی بود.
در سال‌های گذشته، ایوان «باب المراد» که نقطه ی قرینه ایوان باب القریش در ضلع شرقی حرم مطهر است، مرمت و بهسازی شده بود.
باز طراحی ایوان توسط مهندس احمد احمدی فاخر و زیر نظر مهندس محمد کریمی انجام شد.
استادکاران و هنرمندان ایرانی برای ساخت مقرنس های زیبای این ایوان، از روش قالب معکوس گچی که توسط استاد حسین شیخی در مشهد مقدس و توسط ستاد بازسازی عتبات عالیات خراسان رضوی ساخته شده است، استفاده کردند.
کار ساخت و مونتاژ قطعات مقرنس مسی که بر روی قالب گچی انجام گرفته است، توسط استادکارانی چون پاکدل، عمادیان و نباتی در صورت گرفته است.
پس از اتمام مراحل ساخت در ایران، قطعات مسی به کاظمین منتقل و توسط تیم آبکاری به مدیریت دکتر حسینی با لایه نازکی از طلا به ضخامت حدود 12 میکرون پوشش داده شد و در نهایت زیر نظر استاد شیخی و قدرت الله جهاندیده نصب گردیدند.
در قسمت پائین‌مقرنس‌ها، کتیبه قرآنی زیبایی طراحی و اجرا شده است. در این کتیبه آیه 23 سوره شوری مشهور به آیه مودت اهل بیت علیهم السلام و اجر رسالت به خط استاد مقدم قراردارد.
این آیه شریفه، توسط دستگاه‌های دقیق CNC بر روی ورقه‌های مسی تراشیده و با حاشیه زیبای اسلیمی آراسته شده که پس از میناکاری توسط استاد حیدری، با طلا آبکاری شده است.
در زیر کتیبه قرآنی و در قسمت بالای درب ورودی هم کتیبه ی حدیث مشهور سفینه نجات اهل بیت از رسول اکرم صلی الله علیه به خط استاد مقدم با حاشیه‌های زیبای اسلیمی، طراحی و اجرا شده است.
در طرفین چارچوب درب ورودی نیز از نقوش اسلیمی و خطائی که در برگیرنده اسامی 14معصوم میباشد به شکل شجره معصومین استفاده شده است.
کار قلمزنی این نقوش توسط گروهی زیر نظر استاد سیدمصطفی احمدی در اصفهان انجام شده است.
خطاطی اسامی معصومین علیهم السلام نیز توسط استاد خوانساری درون ترنج‌های داخل اسلیمی صورت گرفته است. استاد حیدری میناکاری و گروه دکتر حسینی نیز آبکاری طلای آن را انجام داده است.
افزون بر این، در ایوان باب القریش، دو قاب گره چینی نیز طراحی و اجرا شده است.
کار ساخت قطعات گره نیز توسط گروه استاد خزعلی صورت گرفته. هر قاب شامل 39 شمسه و در مجموع 78 شمسه دارد که اسماء الحسنی به خط استاد خوانساری نقش خورده است.
این سازه زیبا که در عید غدیر سال 1396 هجری قمری به بهره برداری رسید، نشانی از ارادت ایرانیان به آستان اهل بیت علیهم السلام به‌ویژه پدر و فرزند بزرگوار امام هشتم حضرت موسی الرضا علیه السلام در شهر کاظمین میباشد که توسط همه ی خادمان ستاد بازسازی عتبات عالیات به انجام رسید و مهر دیگری بر دفتر نشان ارادت شیعیان ایرانی بود.
نویسنده و کارگردان: میلاد جوادی
تهیه شده در معاونت فرهنگی و روابط عمومی ستاد بازسازی عتبات عالیات